Robert Went, econoom:

Bezuinigingen is een doel op zich geworden

door Anne van Schaik

Aan welke criteria moeten landen voldoen als ze willen toetreden?
"De twee belangrijkste criteria behelzen het financieringstekort en de overheidsschuld. Het financieringstekort mag niet hoger zijn dan 3 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP), dat is het tekort van de overheid in een lopend jaar. De overheidsschuld, dat is cumulatief alle financieringstekorten bij elkaar, mag niet hoger zijn dan 60 procent van het BBP."

Wat zijn de belangrijkste bezwaren van de groep van 70 tegen deze criteria?
"De gestelde criteria zijn volstrekt uit de lucht gegrepen, zelfs voorstanders van de EMU geven toe dat ze arbitrair zijn. In plaats van 3 had het net zo goed 5 of 2 kunnen zijn, en die 60 procent was voor het zelfde geld 70 of 50 procent geweest. Het belangrijkste bezwaar is dat landen vanwege deze criteria al jaren aan het bezuinigen zijn, waardoor ze in een staat van anorexia verkeren met betrekking tot hun uitgaven. En dat zal voorlopig nog wel zo blijven."

Wat zijn de belangrijkste bezwaren tegen de euro als munt?
"Tegen de euro op zich zijn geen bezwaren, wel tegen deze euro, omdat die vast zit aan een project: namelijk de criteria die ik eerder noemde en het stabiliteitspact van Dublin waarin vastgelegd is hoe landen zich te gedragen hebben als ze toegetreden zijn tot de euro. Sancties zijn uitgewerkt over de hoogte van de boete voor landen die de 3 procent norm overschrijden. Alle landen moeten doorgaan met toewerken naar een financieringstekort van 0 of 1 procent, of moeten zorgen voor een overschot. Afgezien van de bezuinigingshausse, ga je steeds meer zien dat landen met elkaar gaan concurreren om bedrijven en investeerders te trekken. Er is op Europees gebied helemaal niets geregeld op sociaal of ecologisch terrein. Deze euro, dit project, besteedt helemaal geen aandacht aan de 20 miljoen werklozen in Europa of de 50 miljoen armen. De regeringsleiders grijpen het project van de euro aan als externe rechtvaardiging om verder te bezuinigen. Zij hebben met de euro een argument in handen om bezuinigingen te verkopen naar hun eigen achterban. In discussies over uitstellen van deze euro wordt vaak het argument gebruikt dat dat niet kan, want dan zouden landen die nu zo goed aan het bezuinigen zijn daar direct mee ophouden. Bezuinigen is een doel op zich geworden."

Is het zo dat de burger de euro betaalt?
"Het is onvermijdelijk dat de kosten afgewenteld worden op de burger. Zeker met beleidsconcurrentie zal de burger de gevolgen merken. Nu al bieden landen tegen elkaar op met lagere belastingtarieven. Een andere manier waarop de burger betaalt, is dat landen die aan de euro meedoen geen eigen monetair beleid meer kunnen voeren. Dat betekent dat je rentebeleid en wisselkoersbeleid niet meer zelfstandig kunt voeren. Omdat de ruimte voor budgettair beleid in Maastricht en Dublin aan banden is gelegd, is er dan nog maar een manier om de economische schokken op te vangen, en dat is door de minst mobiele productiefactor de prijs te laten betalen: arbeid dus. Dat betekent dat een economische schok of een recessie betaald wordt in de vorm van werkloosheid, loondaling en flexibilisering."

Onder welke voorwaarden zou een gemeenschappelijke munt wel goed zijn?
"Wat nu gebeurt is dat er een gemeenschappelijke markt gecreeerd wordt en die krijgt een munt. Het idee is dat de rest dan vanzelf wel volgt. Wat je zou moeten doen is omgekeerd te werk gaan. Beginnen met samen te bepalen wat je sociaal wilt in Europa en wat je ecologisch wilt, en daarna bekijken wat dit veronderstelt voor monetair beleid. Monetair beleid moet geen doel op zich worden. Ik ben niet tegen Europese samenwerking, integendeel. Er zijn problemen die niet oplosbaar zijn binnen een land, zoals migratie, werkloosheid, aantasting van het milieu. En we hebben alle belang bij het aanpakken van financiele markten. Voor al die zaken moet je sterk Europees samenwerken, maar op een totaal andere manier dan nu gebeurt."

Is de euro nog te stoppen?
"Er is een kans dat het niet doorgaat omdat landen die belangrijk zijn niet aan de criteria voldoen. En het kan komen door sterk sociaal verzet tegen het beleid. In landen als Duitsland, Frankrijk en Italie zijn al protesten geweest. In Belgie zagen we naar aanleiding van de Renault affaire voor het eerst een echte Europese actie van de vakbeweging. Je ziet ook dat de vakbeweging gaat europeaniseren. Als sociale bewegingen verder Europeaniseren kunnen we de invoering van deze a-sociale, ondemocratische euro tegenhouden."